AK-HUNLAR/EFTALİT/ HEYTALLAR Prof.Dr. Umay Türkeş-Günay'ın "Türklerin Tarihi" Kitabından M.s. 6. yüzyılda Kuzey ...
AK-HUNLAR/EFTALİT/
Prof.Dr. Umay Türkeş-Günay'ın
"Türklerin Tarihi" Kitabından
M.s. 6. yüzyılda Kuzey Hindistan'da Kuşanların yerini alan Ak-Hunlar Afganistan'ı Hindistan'a bağlayan Gazne'den hareketle, Orta Asya iklimine yakın iklime sahip Pencap'a doğru akınlara başlamışlardır.Bu bölge sahiplerinden Guptalar Ak-Hun akınlarına dayanmışlar ancak Ak-Hun hükümdarı Toraman (484-515) vehalefi tarafından M.S. 550 yılında Kuzey Hindistan bütünüyle ele geçirilmiştir. Beşincive altıncı yüzyıllarda Türkistan, Sogdiana/Maveraünnehir, Afganistan, Horasan ve Hindistan'ın kuzey bölgelerinde Sakalar ve Kuşanlar gibi büyük bir devlet kuran Ak-Hunlar askeri, siyasi ve kültürel birikimleri ile yaşadıkları çağda etkili bir devlet olmuşlardır.Doğu Roma/Bizans, Sasani, Çin ve Hindistan'daki hanedanlarla ticari, siyasi ve askeri ilişkileri olmuştur. Ak-Hunlar, Hunların devamı ve bir kolu olarak İran, Çin ve Hindistan'da etkili olmuşlardır. Sasani-Köktürk işbirliği ile 557 yılında hakimiyetlerini kaybetmişlerdir.
Hindistanda Ak-Hun hakimiyeti, Hinduların direnişi karşısında zayıflamıştır."Huna" adıyla anılan Türkler, zaman içinde yerli halk tarafından asimile edilmiştir. Köktürk topraklarında kalan Ak-Hunlar aynı kökten gelmiş olmanın avantajıyla, Köktürklerle bütünleşmişlerdir. Toharistan, Sicistan, Bamiyan, Huttal ve Kabil'de Ak-Hunlardan geri kalanlar, bağımsız yaşamışlar ve kendi aralarından çıkan tarkan, yabgu, şah gibi ünvanlarla anılan kişilerce yönetilmişlerdir. Toharistan, Sicistan, Bamiyan, Huttal, Afganistan ve Kuzeybatı Hindistan'da Ak-Hun kalıntısı olan Kalaçlar/Halaçlar uzun bir süre kimliklerini muhafaza etmişlerdir. Bu bölgelerde güçlendikleri dönemler de olmuştur. Kalaç/Halaç adıyla günümüze kadar kimliklerini muhafaza eden gruplar Ak-Hunların torunlarıdır. 12. yüzyıldan sonra da bazı siyasiolaylara katılmışlardır. Türk kökenli Delhi Sultanlıklarının kurulmasında etkin rol oynamışlardır. Kalaçlar 13. yüzyıldan sonra Delhi, Malva ve Bengal'de hakimiyet kurmuşlardır.
7. yüzyılda Arabistan'da doğan İslamiyetin yayılması süreci beraberinde savaşları da getirmiştir. Dört halife döneminde devam eden akınlar sonucunda Büyük SasaniDevleti 651 yılında yıkılmıştır. Sasanilerden sonra Toharistan'a hakim olan Ak-Hunların üzerine yütüyen Arap orduları, Ak-Hunları mağlup ederek, hükümdarı Nizek/Tirek Tarhan'ı öldürmüşlerdir. Toharistan'daki Ak-Hun/Eftalit hakimiyeti, 709-710 yılında son bulmuştur. Bu bölgede İslamiyet yayılmaya başlamış, Müslüman olan Ak-Hun grupları Gazne ordusuyla İslamiyet adına fetihlere katılmışlardır.
Ak-Hunlar yerleşik şehir kültürünü benimsemişlerdir. Devletleri çöktükten sonra eski zenginliklerini uzun süre korumuşlardır. Ak-Hun hakimiyeti döneminde halka inanç hürriyeti tanınmış, Buditler, Toharistan Belh ve Tirmiz'de eğitim ve ibadetlerinde serbest olmuşlardır.
İngilizce Kaynak :
* http://
* http://
* http://goo.gl/eOZYsE (Ak-Hun Tabağı)
* http://goo.gl/QUZJK2 (Ak-Hun Parası)
COMMENTS