Askerî Târîh Açısından Köl Tigin

Askerî Târîh Açısından Köl Tigin  H. İhsan ERKOÇ        682’de İkinci Doğu Gök Türk Kağanlığını kuran Kutlug’un oğullarından bir...

Askerî Târîh Açısından Köl Tigin 

H. İhsan ERKOÇ

       682’de İkinci Doğu Gök Türk Kağanlığını kuran Kutlug’un oğullarından biri olan Köl Tigin, 684 ya da 685’te doğmuş, yedi yaşında babasını kaybetmiş, 16 yaşında ilk kez bir savaşa katılmış, bundan sonraki yaşamını da sâdece savaşlara adamıştır. Köl Tigin, yaşamı boyunca dokuz sefere katılmış, 16 meydan savaşında çarpışmış, çok sayıda savaşçıyı kendi elleriyle öldürmüş, beş önemli kişiyi yakalamış, büyük ölçüde ganîmet ele geçirmiştir.
Seferler sırasında bildiğimiz kadarıyla Çin’de Gansu’ya ve Ordos’a; Moğolistan’ın büyük bölümüne; Aşağı Yenisey Havzası’na; Cungarya’ya; Tarbagatay’a; Semireçye’ye ve Soğdak’a gitmiştir. Çin’deki Zhou ve Tang Sülâleleri ile, Bayırkularla, Kırgızlarla, Türgiş ve On Oklarla, Karluklarla, Azlarla, İzgillerle, Dokuz Oğuzlarla savaşmış; hattâ yeğenini tahttan indirip amcasının hemen hemen bütün yakınlarını öldürmüştür.

      Savaşlarda genelde ön saflarda yer almıştır; ağabeyi Mojilian hem şadlık, hem kağanlık döneminde sadece ordu yönetmiş, ön saflarda savaşmamıştır; Çin kaynakları Mojilian’i yumuşak kişilikli (“şefkatli, insanları sever, dostâne”), Köl Tigin’i ise gözü kara bir savaşçı olarak tanıtmışlardır. Köl Tigin’in amcası Kapgan Kagan, tıpkı Bilge Kagan gibi çoğu zamân sâdece orduyu yönetmekle hattâ bâzen sâdece orduyu sefere göndermekle yetinmiş, Köl Tigin ise hem orduyu yönetmiş, hem de savaşlarda teke-tek çarpışmıştır.
Köl Tigin 716’da yeğenini ve amcasının yakınlarını kanlı bir darbeyle yönetimden uzaklaştırdıktan sonra ağabeyi Tarduş Şadı’nı tahta çıkarmış, ağabeyi de onu Tölis Şadı yapmış, Köl Tigin ölünceye kadar bu görevde kalmıştır. Ayrıca 716’dan sonra Bilge Kagan Köl Tigin’e Inançu Apa Yargan Tarkan unvânını vermiştir. Ancak savaşçılığı ile tanınan Köl Tigin 716’dan sonra hiç bir savaşa katılmamıştır, katıldıysa bile elimizde şu anda bunu kanıtlayacak bir kaynak, bir kanıt bulunmamaktadır.

      Kendi adına dikilen yazıtta belirtildiği kadarıyla Köl Tigin savaşlarda dokuz değişik at kullanmıştır. Bunlar Tadık Çor'un Boz Atı, Işbara Yamtar'ın Boz Atı, Yigen Silig Beg'in Zırhlı Doru Atı, Bayırkular'ın Ak Aygırı, Alnı Beyaz Boz Atı, Alp Şalçı Atı, Azman Atı, Az Yağızı Atı ve Öksüz Atı’dır. Bu atlardan sâdece birinin zırhlı olduğu yazılıdır, bu durumda Köl Tigin’in diğer bindiği atların hepsi zırhsızdır. İlk dört at ve Alp Şalçı savaşlarda ölmüş; Azman ve Az Yağızı’nı iki, Alp Şalçı’yı ise üç kere kullanmıştır. Bu atlardan en az üçü başka Gök Türk ileri gelenlerindendir, en az ikisi ise bağlı topluluklardan alınmıştır. Yazıtı çok ayrıntılı olmasa bile Köl Tigin’in taktikleri, silâhları ve giyimi hakkında bilgi vermektedir. Köl Tigin katıldığı hemen hemen bütün savaşlarda at üzerinde savaşmış, sâdece ilk yaptığı savaşta yaya olarak saldırmıştır. Elimizdeki kayda göre bir kere ok ve yay, bir kere kılıç kullanmıştır; 22 kere “sançmış”(Mızrakla delmek); 19 kere ise “çevirerek vurmuştur”. Bu durumda Köl Tigin’in en fazla mızrak ya da at üzerinde kullanılan biçimiyle kargı kullandığını, ok-yay ve kılıca çok fazla önem vermediğini ileri sürebiliriz. Yazıtta Köl Tigin’in savaş giysisi ile ilgili sâdece bir yerde bilgi veriliyor: Mingsha Dağı Savaşı’nda zırh, kaftan ve yüz siperlikli miğfer kullanmıştır, bindiği atlardan biri de zırhlıdır. Köl Tigin’in zırhının çeşidi ve biçimi konusunda elimizde bir bilgi bulunmamakla birlikte Gök Türkler’in zırhlı atlılarının en çok rağbet gösterdikleri lamellar tipi zırh giydiğini düşünebiliriz.

Tamamı : http://goo.gl/CkLJCN